Actualiteit

Coördinatie: Vincent Sagaert en Dirk Scheers

Dood bij dagbepaling

De wet van 16 mei 2024 hervormde de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke naar de wet van 26 juni 1990 inzake de bescherming opgelegd aan een persoon met een psychiatrische aandoening. Na meer dan dertig jaar vond de wetgever dat er nood was aan een grondige hervorming van de wetgeving aangaande de bescherming van geesteszieken. Dat laatste woord ging op de schop ging wegens te stigmatiserend en ook termen als gedwongen opname en psychiatrische instelling waren niet meer van deze tijd. Het gaat nu om beschermende observaties en residentiële instellingen. De wet is in voege getreden op 1 januari 2025 en was meteen van toepassing op alle beschermende maatregelen die toen van kracht waren of werden ingesteld. De wet kwam er na jaren voorbereiding door een schare disciplines bij elkaar waarbij ieder woord gewikt en gewogen is. Wie er niet bij was, zeker niet bij de finalisering van de wetteksten, was iemand met enig gevoel voor procedure en laat het nu ook de procedure zijn die evenzeer aan vernieuwing toe was. Het is duidelijk dat deze wet hoog scoort in het kader van de gemiste kansen, zeker wat betreft de procedure.

Procedures voor een vredegerecht verlopen via een computersysteem, MACH. Het is een computersysteem die voor de gemiddelde gebruiker zeer moeilijk werkbaar is. De nieuwe wet werd in dit systeem geïnplementeerd en onlangs verfijnd na getest te zijn in een bepaald kanton. Men zou hopen dat dit gebeurde in een kanton met veel geesteszieken (vergeef mij de oude term), maar dat was niet het geval: het was een kanton met nauwelijks geestezieken En wat bleek nu? Het systeem werkte perfect. Deze mening werd niet gedeeld in andere kantons waar er wel veel zaken met geesteszieken zijn. Waar zit de angel? Wanneer er een procedure tot het nemen van een beschermende maatregel wordt opgestart, een beschermende observatie bijvoorbeeld, dient de rechter binnen de 24 uur een dag te bepalen waarop de betrokken persoon wordt gehoord en de zitting zal plaatsvinden. Die dagbepaling is een rechterlijke beslissing. Die regeling gaat er blijkbaar van uit dat de vrederechter daar even over zou gaan beraden en dan een weloverwogen dag gaat uitkiezen. Dat is niet de realiteit. Het is de griffier die die dag bepaalt en in alle vredegerechten waar bij er een instelling in het kanton is, gaat het om een vaste zittingsdag. In een eerste commentaar op de wet werd het behoud van deze volkomen zinloze rechterlijke dagbepaling betreurd (zie D. Scheers, De (vrede)rechter en de persoon met een psychiatrische aandoening, Lea Uitgevers, 2024, 30). Nu moet de rechter deze dagbepaling elektronisch ondertekenen. Zonder die handtekening kan er geen verdere stap worden gezet. «Computer says no», u weet wel. Is de vrederechter op zitting of op plaatsopneming, dan moet er gewacht worden tot die terug is en kan tekenen om partijen op te roepen. Dat leidt tot onnodig tijdverlies. Maar justitie zou justitie niet zijn als we daar niet onmiddellijk een oplossing voor vinden. De griffier kan de dagbepaling nu alleen ondertekenen na «mondelinge beslissing van de rechter». Die beslissing wordt dan afgedrukt, met de pen getekend, ingescand en terug ingevoerd in het computersysteem. Dat lijkt kafkaiaans en is het ook. Nochtans bestond de mogelijkheid om met één pennetrek die zinloze dagbepaling uit de wet te schrappen. Procedures zijn altijd mijn dada geweest en ik ben altijd de eerste geweest om te zeggen dat een procedure een weg ergens naartoe is en nooit een doel op zich. Het is echter van belang dat er minstens toch een klein beetje aandacht is voor het praktische verloop. Als we daarover echter klagen en even op de trappen gaan zitten om, onder meer, dergelijke waanzinnige situaties aan te klagen , ho maar ....

Dirk Scheers