Actualiteit

Coördinatie: Vincent Sagaert en Dirk Scheers

Grondwettelijk Hof geeft groen licht voor JustJudgment

Op 30 januari 2025 sprak het Grondwettelijk Hof zijn langverwachte arrest uit inzake de annulatieberoepen tegen de wet van 16 oktober 2022 tot oprichting van het Centraal register voor de beslissingen van de rechterlijke orde (GwH 30 januari 2025, nr. 9-2025).

Een groep magistraten, de OVB en de OBFG hadden elk een annulatieberoep ingesteld tegen de Cerebrowet. De wetgever had - mogelijk naar aanleiding van die annulatieberoepen - reeds een reparatiewet aangenomen (wet van 19 december 2023 houdende bepalingen inzake digitalisering van justitie en diverse bepalingen, BS 29 december 2023). De Cerebrowet voorzag immers niet in een alternatieve vorm van openbaarheid indien een vonnis (deels) niet wordt gepubliceerd om privacyredenen (art. 782bis, vijfde lid Ger.W.). Het gevolg was - beweerdelijk - geheime rechtspraak, indien er met toepassing van artikel 149 Gw. alleen een voorlezing van het beschikkend gedeelte of louter een schriftelijke uitspraak zou zijn. Artikel 782bis Ger.W. werd daarom zo aangepast dat bij een volledig of gedeeltelijk publicatieverbod de openbaarheid gegarandeerd wordt door de integrale voorlezing van de beslissing ter zitting of de terbeschikkingstelling ervan aan het publiek gedurende de zitting.

Het Grondwettelijk Hof oordeelt dat de Cerebrowet de toets aan de grondrechten doorstaat. Het Hof acht een cruciaal uitgangspunt van het Centraal register, nl. de openbaarheid van de rechtspraak via publicatie van de gepseudonimiseerde beslissing op het externe luik, niet strijdig met de grondrechten. Volgens het Hof vond de wetgever een billijk evenwicht tussen de openbaarheid van de rechtspraak en het recht op eerbiediging van het privéleven van de betrokken personen, mede doordat de pseudonimisering niet tot gevolg mag hebben dat een beslissing onleesbaar of onbegrijpelijk zou worden.

De wet wordt slechts op één onderdeel vernietigd, net op het punt waarover de reparatiewet handelt. Het Grondwettelijk Hof oordeelt dat bij een publicatieverbod in de zin van artikel 782bis, vijfde lid Ger.W. de terbeschikkingstelling van de integrale beslissing aan het publiek gedurende de zitting geen daadwerkelijke openbaarheid mogelijk maakt. Die wijze van openbaarmaking laat volgens het Hof immers niet onder alle omstandigheden een daadwerkelijke controle van het publiek toe, aangezien zulks afhangt van bv. de lengte en complexiteit van de beslissing, en de tijd die een burger nodig kan hebben om ervan kennis te nemen. De vraag rijst uiteraard of het door het Hof intact gelaten alternatief van de integrale voorlezing wel daadwerkelijke controle mogelijk maakt.

Het Grondwettelijk Hof zag echter geen graten in de andere vermeende schendingen van grondrechten die werden opgeworpen in de verschillende annulatieberoepen, o.a. met betrekking tot de samenstelling en werking van het beheerscomité en de plaatsing ervan onder de FOD Justitie. Ook de verschillende toegang tot het interne luik voor advocaten en magistraten, in het bijzonder die van het openbaar ministerie, is volgens het Hof geen schending van de wapengelijkheid. De verschillende strafbepalingen in de Cerbrowet schenden het legaliteitsbeginsel in strafzaken volgens het Grondwettelijk Hof ook niet.

Door de beslissing van het Grondwettelijk Hof is de (juridische) onzekerheid die lange tijd over de Cerebrowet hing, eindelijk opgeklaard. De vastgestelde ongrondwettigheid in de Cerebrowet raakt niet aan de basisstructuren van JustJudgment die de Cerebrowet uittekende, met een afgeschermd intern luik met alle beslissingen en een publiek toegankelijk extern luik met gepseudonimiseerde beslissingen. Daags na de uitspraak verscheen een persbericht over JustJudgment op de LinkedIn-pagina van de FOD Justitie, met de aankondiging dat (het interne gedeelte van) JustJudgment live was en de eerste 696 rechterlijke beslissingen waren geüpload vanuit twee politierechtbanken die fungeren als testcase. Sinds eind januari werden daarnaast verschillende vredegerechten en een correctionele rechtbank toegevoegd als pilootsites. De weg naar een volledig operationeel JustJudgment, waarop gepseudonimiseerde beslissingen voor het publiek raadpleegbaar zijn, is nog lang. Maar het Grondwettelijk Hof gaf alvast het groene licht.

Matthias Van Der Haegen

Jachin Van Doninck